Bắt đầu từ ngày 01/01/2026, gần 2 triệu hộ kinh doanh trên cả nước sẽ chính thức chuyển từ phương thức nộp thuế khoán sang thực hiện kê khai thuế theo doanh thu thực tế. Đây không chỉ là một thay đổi về nghiệp vụ quản lý thuế, mà là dấu mốc chuyển mình trong tư duy hành chính, lấy người nộp thuế làm trung tâm phục vụ. Phát biểu của Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn tại Tọa đàm “Mở cao tốc cho kinh tế tư nhân” là minh chứng rõ nét cho tinh thần cải cách sâu rộng đang được ngành Thuế quyết tâm thực hiện.

Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn phát biểu tại buổi Tọa đàm

Từ người thu thuế sang người đồng hành hỗ trợ hộ kinh doanh

“Hộ kinh doanh không chỉ mưu sinh đơn giản. Rất nhiều hộ kinh doanh có hoạt động kinh doanh mở rộng, từ ngành nghề kinh doanh đến hình thức kinh doanh. Ví dụ, một hộ kinh doanh có thể có địa điểm kinh doanh cố định, đồng thời tham gia hoạt động trên các sàn thương mại điện tử. Hộ kinh doanh có thể kinh doanh tại một khu, một tuyến phố, song cũng có thể là xuyên địa phương, xuyên biên giới.” - Phó Cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn nhấn mạnh trong buổi toạ đàm “Mở cao tốc cho kinh tế tư nhân”, tổ chức vào ngày 28/5 vừa qua tại Hà Nội.

Nhận định này của Phó Cục trưởng Mai Sơn không chỉ phản ánh một thực trạng đang diễn ra mạnh mẽ trong nền kinh tế, mà còn đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc nhìn nhận lại bản chất của kinh tế hộ trong bối cảnh mới. Hộ kinh doanh ngày nay không còn là hình ảnh của một quầy hàng nhỏ lẻ, một cửa tiệm mưu sinh đơn giản như trước đây. Họ đã trở thành một thành phần kinh tế năng động, linh hoạt, sẵn sàng thích ứng với thị trường, tận dụng công nghệ, mở rộng địa bàn, chủ động vươn xa vượt ra ngoài phạm vi truyền thống.

Chính sự thay đổi về chất này đòi hỏi một hệ thống chính sách thuế tương thích, không thể tiếp tục “khoán gọn”. Hộ kinh doanh giờ đây phải được nhìn nhận như một thực thể kinh tế có năng lực, có tiềm năng và cần có một cách tiếp cận quản lý công bằng, minh bạch và hiện đại hơn. Trước tình hình đó, việc chuyển đổi từ khoán sang kê khai là bước đi tất yếu. Nhưng điều quan trọng không phải là cơ quan thuế siết chặt kiểm soát, mà là cơ quan thuế tái định vị vai trò, trở thành người hỗ trợ, người bạn đồng hành đáng tin cậy của người nộp thuế (NNT).

Theo Phó Cục trưởng Mai Sơn, chuyển đổi hình thức từ khoán thuế sang kê khai thuế sẽ giúp ngành Thuế tối ưu hóa việc hỗ trợ hộ kinh doanh. "Chúng tôi có thể giúp hộ kinh doanh xây dựng cơ sở dữ liệu, phần mềm kế toán, từ các thiết bị cầm tay như máy tính bảng, máy điện thoại..., hộ có thể tự kết nối máy tính tiền, kết xuất ra doanh thu và tự xác định được nghĩa vụ. Vẫn phương thức đó, vẫn những gì cơ quan thuế đã làm nhưng tất cả được minh bạch thì NNT sẽ không vướng vào việc truy thu; không có nhiều sự thay đổi làm tăng thuế hoặc sự xử lý nào đó.” - Phó Cục trưởng Mai Sơn cho biết thêm.

Cùng với việc xóa bỏ hình thức khoán, ngành Thuế và Bộ Tài chính đang khẩn trương rà soát, sửa đổi các quy định pháp luật liên quan, từ Luật Quản lý thuế đến các hướng dẫn chuyên ngành. Một số giải pháp đã được xác định rõ, theo đó Nhà nước sẽ cung cấp phần mềm kế toán miễn phí, nền tảng kê khai điện tử dùng chung cho hộ kinh doanh, giúp họ tự kết nối máy tính tiền, ghi nhận doanh thu, xuất hóa đơn và xác định nghĩa vụ thuế. Đây không chỉ là sự hỗ trợ về công cụ, mà còn là biểu hiện rõ ràng cho vai trò kiến tạo của Nhà nước trong giai đoạn chuyển đổi, bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau trong tiến trình cải cách thuế.

Quang cảnh buổi Tọa đàm “Mở cao tốc cho kinh tế tư nhân” do Báo Tiền phong tổ chức

Minh bạch, công bằng - nền tảng của hệ thống thuế hiện đại

Trong những năm qua, hình thức thuế khoán được áp dụng như một giải pháp hỗ trợ, phù hợp với điều kiện quản lý và khả năng tuân thủ của hộ kinh doanh. Tuy nhiên, trong bối cảnh nền kinh tế ngày càng phát triển, yêu cầu về minh bạch, công bằng và hiện đại hóa quản lý ngày càng cao, hình thức khoán đã bộc lộ một số hạn chế, cũng như chưa đem lại động lực cần thiết để các hộ kinh doanh phát triển quy mô sản xuất kinh doanh.

Có thể nói, việc xóa bỏ hình thức thuế khoán là một bước ngoặt mang tính cách mạng trong quản lý thuế đối với hộ kinh doanh. Việc chuyển đổi từ hình thức khoán sang kê khai không chỉ là sự thay đổi về phương thức tính thuế, mà là sự chuyển đổi căn bản về tư duy quản lý, về cách thức cơ quan thuế đồng hành với NNT.

Bên cạnh đó, việc xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh không chỉ là một yêu cầu kỹ thuật trong quản lý thuế, mà còn mang nhiều ý nghĩa quan trọng, sâu sắc cả về kinh tế và thể chế, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và từng bước hoàn thiện hệ thống thuế theo hướng hiện đại, minh bạch, công bằng và hội nhập.

Tăng tính minh bạch và công bằng trong quản lý thuế: Việc bỏ thuế khoán chuyển sang hình thức tự kê khai và nộp thuế theo doanh thu thực tế, giúp phản ánh đúng năng lực kinh doanh và đảm bảo nguyên tắc trong Luật Quản lý thuế “NNT tự khai, tự nộp, tự chịu trách nhiệm”; động viên sự tham gia, tinh thần trách nhiệm của NNT với cộng đồng, đất nước thông qua việc nộp thuế dựa trên cơ sở kết quả kinh doanh. Đồng thời, cơ quan thuế cũng có thông tin chính xác hơn về hoạt động kinh tế để quản lý hiệu quả.

Tăng cường quản lý thuế hiệu quả: Xóa bỏ thuế khoán góp phần hiện đại hóa hệ thống thuế và nâng cao hiệu quả quản lý. Đây là bước đi phù hợp với xu thế chuyển đổi số và quản lý thuế điện tử hiện nay. Khi các hộ kinh doanh tự kê khai trên nền tảng số, cơ quan thuế có thể hỗ trợ tối đa thông qua các ứng dụng kê khai, nộp thuế điện tử đơn giản. Bên cạnh đó, việc này giúp chống gian lận, thất thu thuế hiệu quả hơn và tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các thành phần kinh tế, bởi mọi hộ kinh doanh đều phải tuân thủ nghĩa vụ thuế trên cùng một phương thức minh bạch như nhau.

Thúc đẩy hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp (DN): Trước đây, nhiều hộ kinh doanh quen với nộp thuế khoán nên chưa chú trọng việc ghi chép sổ sách và minh bạch doanh thu. Khi bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh buộc phải thực hiện chế độ sổ sách kế toán, hóa đơn chứng từ như mô hình hộ kinh doanh theo phương pháp kê khai hay DN nhỏ, siêu nhỏ. Đây sẽ là bước chuẩn bị cần thiết để hộ kinh doanh phát triển lên thành DN, qua đó có thể tiếp cận các chính sách hỗ trợ và nguồn lực để mở rộng sản xuất kinh doanh.

Phù hợp với xu thế cải cách thể chế và hội nhập: Đây là một phần trong lộ trình cải cách thuế của Việt Nam, hướng tới các chuẩn mực quản lý tiên tiến trên thế giới. Quản lý thuế dựa trên dữ liệu doanh thu thực tế, minh bạch và điện tử hóa là xu hướng hiện đại mà nhiều quốc gia đã áp dụng.

Theo Nghị quyết 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân: hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh không áp dụng phương pháp khoán thuế từ ngày 01.01.2026; nộp thuế theo pháp luật về quản lý thuế.

Chính sách này góp phần hiện đại hóa toàn bộ hệ thống thuế, tạo ra sự đồng bộ giữa cải cách thể chế, ứng dụng công nghệ và phát triển kinh tế tư nhân lành mạnh. Điều này phản ánh rõ cam kết của Chính phủ, Bộ Tài chính và ngành Thuế trong việc xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch, bình đẳng và tiên tiến.

Phó Cục trưởng Mai Sơn và Tổng biên tập Báo Tiền phong Phùng Công Sưởng cùng các đại biểu tham dự Tọa đàm

Bà Nguyễn Thị Thu, Trưởng ban Ban Nghiệp vụ thuế (Cục Thuế), cho biết từ 01.01.2026, khoảng gần 2 triệu hộ kinh doanh nộp thuế khoán sẽ chuyển đổi hoàn toàn hình thức nộp thuế. Với pháp luật hiện hành, hộ, cá nhân kinh doanh có 2 hình thức nộp thuế là khoán và kê khai. Khi xóa bỏ hình thức thuế khoán, chỉ còn một hình thức là kê khai thuế, sẽ căn cứ trên doanh thu bán hàng của hộ, cá nhân kinh doanh.

Còn theo chuyên gia Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội, xóa bỏ hình thức thuế khoán sẽ góp phần quan trọng giải quyết những bất cập như thất thu thuế hay tình trạng tiêu cực. Tuy nhiên, ông Tú lưu ý việc triển khai cần có lộ trình và giải pháp hỗ trợ phù hợp cho các hộ kinh doanh. Cơ quan quản lý phải tính toán làm sao để các hộ kinh doanh có thể tuân thủ quy định dễ dàng, hình thức hóa đơn, chứng từ đơn giản.

Chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai không chỉ là bước đi đúng đắn trong quản lý, mà còn là dấu mốc để khơi mở một mối quan hệ mới bình đẳng, minh bạch, đồng hành giữa cơ quan thuế và NNT. Khi người dân tin tưởng chính sách, chủ động thực hiện nghĩa vụ, thì cải cách mới thật sự thành công, và một hệ thống thuế hiện đại, công bằng, bền vững mới có thể thành hình một cách vững chắc./.